
DHBT-2 İslam Mezhepleri: Kaderiye Ders Notları
DHBT-2 kapsamında çıkan soruların önemli bir kısmı İslam Mezhepleri Tarihi konusuna ayrılmıştır. Bu alanda özellikle mezheplerin temel görüşleri, kurucuları ve tarihi gelişimleri sıklıkla ÖSYM DHBT sorularında yer bulmaktadır. Bu yazımızda, mezhepler tarihinin dikkat çeken gruplarından biri olan Kaderiye mezhebini ele alacak, DHBT sınavı hazırlığı yapan adaylar için kısa ama öz ve sınav odaklı bilgiler sunacağız.
KADERİYE – İslam Mezhepleri Tarihi
KADERİYE:
Kaderiye mezhebi, kaderi tümüyle reddeden ve insanın iradesini esas alan bir mezheptir. Bu yönüyle Cebriyye’ye karşı bir tepki olarak doğmuştur. Kaderiye’ye göre insanın fiilleri kendi özgür iradesiyle meydana gelir; bu konuda herhangi bir ilahî zorunluluk söz konusu değildir.
Emevî yönetimi, bu görüşleri hem siyasî hem de dinî anlamda tehlikeli bulmuş ve mezhep mensuplarına baskı uygulamıştır. Bu nedenle Kaderiye'nin temsilcileri sık sık zulme uğramış, hatta idam edilmiştir.
Kurucu Öncüleri
-
Ma‘bed el-Cühenî
-
Gaylân ed-Dımeşkî
-
Katâde
-
Amr bin Ubeyd
Özellikle Ma‘bed el-Cühenî, kaderi inkâr eden ilk kişi olarak bilinir. Dönemin otoriter Emevî rejimine karşı çıkmış ve bu yüzden idam edilmiştir. Onun ardından gelen Gaylân ed-Dımeşkî de aynı kaderi paylaşmıştır.
Kaderiye'nin Temel Görüşleri
-
Allah’ın zatından ayrı ve ezelî sıfatları bulunmaz.
-
Allah’ın ahirette gözle görülmesi mümkün değildir.
-
İman artmaz ve eksilmez; sabittir.
-
İmamın Kureyş soyundan gelme zorunluluğu yoktur.
-
Allah’ın kelâmı yaratılmıştır (hâdistir).
-
İnsan yaptığı fiillerden sorumludur, çünkü Allah onları yaratmaz.
-
Büyük günah işleyen biri fâsık sayılır ama dinden çıkmaz.
DHBT Hap Bilgiler ve Özet
- Kaderiye, insanın iradesini merkeze alan mezheptir.
- Kurucusu Ma‘bed el-Cühenî'dir.
- Cebriyye’ye karşıdır, kaderi inkâr eder.
- DHBT-2 İslam Mezhepleri bölümünde sıkça karşımıza çıkar.
- Allah’ın kelâmı hâdistir; yaratılmıştır.
- Ahirette Allah’ın görülmesi mümkün değildir.
DHBT sınavı için çalışırken bu tarz mezhep konularını hap bilgiler hâlinde öğrenmek oldukça önemlidir. Yukarıdaki maddeler, hem ezberlenmesi kolay hem de sınavlarda size zaman kazandıracak türden özetlerdir. DHBT İslam Mezhepleri konularını çalışırken bu notları düzenli tekrar etmeyi ihmal etmeyin.
SİZE ÖZEL TEKLİFİMİZ?

2026 DHBT Online (Canlı) Genel Tekrar ve Soru Çözüm Kampı
- 31 Aralık 2025 (Son Başvuru)
- Canlı Ders
- DHBT